در پاسخ به حسین راغفر ایسنا ۲۸ دی ۱۳۹۸ شاید قدری عجیب باشد اما این یک واقعیت است . در نیم قرن اخیر علیرغم هزینه کرد از محل ثروت عظیم منابع نفت و گاز که به بیش از هزار ملیارد دلار می رسد ، امروز اقتصاددانی که دلسوز اقتصاد کشور است به دنبال طرحی برای برون رفت از فقری گسترده است . قبول این مطلب کمی دشوار است چرا که معمولاً سیاستمداران در مظان اتهامند . اما کمی تامل موضوع را روشن می کند . از نیم قرن پیش به آن سو در ایران ما همانند قریب به اتفاق کشور ها مالیات مردم تامین کننده بخشی کلان از بودجه بوده است اما از آن مقطع به این سو ، قضیه به ظاهر واژگون می شود و مالیات مردم بخشی محدود از بودجه دولت می شود و بخش عمده بودجه از محل فروش نفت و گاز ملی شده به مردم ایران

آنچه که در طول پنجاه سال گذشته در اقتصاد ما پیش آمد مساله ساده یی نیست ، راه علاج آن نیز دربایگانی تجربیات دیگر کشورها ثبت نگردیده است. دشواری کار هر روز آشکارتر می شود . تحلیل های ساده انگارانه از این و از آن زیاد است و بیانی قانع کننده از سوی اقتصاددانان شنیده نمی شود . سعی و خطا همچنان ادامه دارد . چندی پیش در روزنامه دنیای اقتصاد (۲۸/۶/۹۸) مطلبی بود با عنوان ” راه فرار از چرخه مخرب نفتی ” و نام آقای دکتر مسعود نیلی در کنار آن به چشم می خورد . اقتصاد دان محترم جناب آقای نیلی مانند بعضی دیگر، سال ها شاید دهه ها برای برون رفت از دشواری اقتصاد نفتی ایران زحمت کشیده متاسفانه به راه حلی نزدیک نشدند . اظهارات اخیر ایشان در روزنامه دنیای اقتصاد ظاهراً معرف طرح تازه ای از سوی ایشان است . به اعتقاد آقای نیلی

چند روز پیش متوجه شدم که آقای دکتر زیبا کلام بیان استیصال خود می کند و می گوید : هیچ کتابی به این سوال پاسخ نداده که آیا ملی شدن نفت بهترین راه حل بود ؟ او چنین اظهار نظر می کند : « …. محققی که علاقمند به مطالعه این موضوع باشد باید به مطبوعات انگلستان در سال‌ های ۱۹۵۱-۱۹۵۳ میلادی مراجعه  نماید تا موفق شود روایت انگلستان از ماجرا با کشف کند.ما دقیقا نمی‌دانیم آمریکایی‌ها در ماجرای ملی شدن نفت چه کردند؟ این موضع گیری‌ها در مطبوعات سال ۳۰-۳۲ قابل رصد کردن است. برخلاف تصور ما آمریکایی‌ها تلاش کردند تا بحران نفت ایران را حل کنند اما دولت ایران نمی‌پذیرفت. آیا تاکنون درباره درستی تصمیمات مصدق بحث شده است؟ یا تاکنون به این سوال پاسخ داده نشده که آیا تنها راه حل پیش روی ایران ملی کردن نفت بود؟ آیا به جز ملی کردن راه دیگری وجود نداشت؟    » ایرنا   ۲۷ مرداد۱۳۹۸ رک و راست در پاسخ

معادن نفت و گاز  ایران ،  میراث نقد و گرانبهایی است که تعلق به فرد فرد ایرانیان دارد . از نفت و گاز استخراجی ، هر ایرانی و یا هر خانوار ایرانی سهمی مشخص دارد . این سهم  سال ها است که مطابق قانون به صندوق دولت ریخته می شود   این مطلب که درآمد حاصل از نفت و گاز  بر اساس کدام برنامه  و یا چگونه هزینه می شود  عجالتاً موضوع بحث ما نیست  . سوال  ما این است  : آیا  سرپرست هر خانوار ایرانی این را  می داند که سال گذشته  یا سالهای پیش از آن سهم خانوار او معادل کدام مبلغ بوده ؛ که به صندوق دولت رفته یا به دست حکومت رسیده است ؟  نمونه های آماری که هر پژوهشگر در هر کجای ایران قادر به انجام دادن آن است  نشان می دهد حتی به تقریب یا تخمین ، هیچ فرد ایرانی از سهم خود با خبر نیست  چرا که اقدامی رسمی در این زمینه صورت نگرفته و نمی گیرد ، ضرورت

معادن نفت و گاز  ایران ،  میراث نقد و گرانبهایی است که تعلق به فرد فرد ایرانیان دارد . از نفت و گاز استخراجی ، هر ایرانی و یا هر خانوار ایرانی سهمی مشخص دارد . این سهم  سال ها است که مطابق قانون به صندوق دولت ریخته می شود این مطلب که درآمد حاصل از نفت و گاز  بر اساس کدام برنامه  و یا چگونه هزینه می شود  عجالتاً موضوع بحث ما نیست  . سوال  ما این است  : آیا  سرپرست هر خانوار ایرانی این را  می داند که سال گذشته  یا سالهای پیش از آن سهم خانوار او معادل کدام مبلغ بوده ؛ که به صندوق دولت رفته یا به دست حکومت رسیده است ؟  نمونه های آماری که هر پژوهشگر در هر کجای ایران قادر به انجام دادن آن است  نشان می دهد حتی به تقریب یا تخمین ، هیچ فرد ایرانی از سهم خود با خبر نیست  چرا که اقدامی رسمی در این زمینه صورت نگرفته و نمی گیرد ، ضرورت

مردم از نتیجه بازی اخیر ایران و  ژاپن در جام ملت های آسیا رنجیده اند . این رنجش زودگذر است و قهرمانان فوتبال فرصت آن را دارند که جبران کنند و خوشحالی را باز هم برای فوتبال دوستان ما به ارمغان بیاورند .  کاش برد و باخت اقتصاددانان چون برد و باخت فوتبالیست ها برای ما آشکار می بود و می دیدیم این دسته از کارشناسان ، بازی را بر اثر تسامح بیش از حد خود چگونه باخته اند . طی پنجاه سال گذشته این گروه و یا آن گروه از اقتصاددانان در تدارک تعریفی درست از  اقتصاد سیاسی در ایران ، ناموفق بوده اند با این وجود همیشه آن ها منکر سهم موثر خود در ناکامی ها شده اند . فراموش نکنیم باخت اقتصاددانان نتیجه تسامح عده ای معدود از آنان نیست بلکه حاصل تسامح همه  آن هاست ، اگرچه آن ها که کنار گود ایستاده اند از تقصیر تبری می جویند . همه اقتصاددانان ما ، اگر فوتبالی نگاه کنیم  نه  فقط با چند

از نیم قرن پیش تا کنون ، انباشتی روز افزون از مشکلات ،  پیش پای ما مانده است و رفته رفته می رود به کوهی بدل شود . مشکل ، قبل از آن که به سیاستمداران نسبت داده شود ،  به آن دسته از کارشناسان ربط پیدا می کند که به ظاهر مشعل علم اقتصاد را برای سیاستمداران بر سر دست گرفته اند ،  کارشناسانی با نقش حساس در امور کشور، از برنامه ریزی گرفته تا امور بانکداری و بودجه ،  آنها  تکیه گاه مهم سیاستمداران در تصمیم گیری امور اقتصادی و اجتماعی کشورند . خبط ناخواسته این دسته از کارشناسان طی نیم قرن گذشته ، تاکید می کنیم طی نیم قرن گذشته ، به لحاظ مالی و اقتصادی ، دستگاه سیاست را در کشور به بیراهه سوق داده است . آن ها ناخواسته و بنا به الگویی کهنه ، شفافیت را از رابطه مالی دولت و مردم زدوده اند . گر چه دور

از شروع بهره برداری نفت در ایران ، یکصد و ده سال گذشت. در آغاز آنچه که از منابع نفت به بیرون کشیده می شد کم و ارزان  قیمت بود  . بی تردید چاه نفت نسبت به معادن دیگر  امتیاز چندانی نداشت .  بعد ها این وضع دگرگون ، حجم تولید چندین و چند  برابر  شد .  قیمت هر بشکه نفت ده ها برابر و هزینه تولید فقط کسری کوچک از بهای نفت و گاز شد ، در نهایت منابع عظیم نفت و گاز  ایران ملی  و ثروت هنگفت ملت ایران شناخته شد . در تمام این مدت ، از ابتدا تا امروز ، یعنی از  آن زمان که نفت به چشم اقتصاددانان نوعی محصول معدنی بود تا به امروز که  در سایه تکنولوژی نوین جهان ، نفت و گاز ثروت نقد و میراث کلان مردم است ، اقتصاد دانان  کماکان با پیروی از یک الگوی کهنه، تکرار می کنم یک الگوی کهنه ذهنی

خروش جوانان دانشجوعلیه حکومت شاه در مراکز دانشگاهی ، در دهه های چهل  و پنجاه زمانی بالا گرفت که اندیشه ای چاره ساز از نگاه هوشمندان دور ماند و اوضاع آن زمان ، خشمی زودهنگام را با خود به میدان آورد . خوب به خاطر دارم چگونه هزینه کردن درآمدهای ارزی حاصله از فروش نفت توسط حکومت، هسته اصلی نارضایی دانشجویان بود و نا آرام شان می کرد . دانشجویان معترض و پشتیبانانشان فقط بخش ناچیزی از جمعیت ایران به حساب می آمدند ولی به خیال خود از سوی همه مردم یا به قول بعضی شان همه خلق ، سخن می داشتند ، کشور های بیگانه را در طمع منابع ملی خود می دیدند و واردات بی حد و حصر را ، خرید اسلحه فراوان و دادن اعتبارات هنگفت را به بعضی کشور ها در غرب  نادرست می دانستند . موضوع شرکت نفت و کنسرسیوم نفت ،از پرآب و تاب ترین سوژه های اقتصادی و سیاسی در

بخش نخست  این مقاله همانست که  اول بار هفده سال پیش با عنوان  ” نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران ”  *منتشر و در آن نشان داده شد که مهمترین مشکل  اجتماعی  اقتصادی ایران ، یک بحران سیستمی است. تلاش  نگارنده  آن هنگام فقط معطوف به ریشه یابی  و معرفی بحران به خوانندگان بوده است . از آنجا که شاخص های امروز اقتصاد نشان می دهد که بحران کما کان ادامه دارد و  راه  برون رفت از آن هنوز پیدا نیست ،   سعی نگارنده اینجا در بخش دوم ،  ارائه پیشنهادی ویژه برای عبور از بحران است . بخش اول : نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران تعریف سیستم: تعریف عام و جهانشمول و مورد قبول از سیستم چنین است: یک سیستم متشکل از عناصری با ارتباط متقابل است. تفکیک یک سیستم از محیط آن امری قراردادی است و وسیله ای است که ما انسانها به کمک آن شناخت پدیده های پیچیده جهان را در حوزه توانایی ذهنی خود قرار می