درویش علی کولاییان
انسان شناسی و فرهنگ به کار همه جانبه و پژوهش های میدانی نیازمند است ، باید از افسانه ها عبور کرد و بینش علمی را در پیش گرفت اما دست کشیدن از انگاره های نادرست آسان نیست . با دوستانی که مایل به دانستن تاریخ مازندرانند ولی به رویکرد تازه هنوز توجه نکرده اند پرسش های زیر را می توان در میان گذاشت :
۱- این همه اصطلاحات دامداری که خاص مردم نواحی جنوب دریای مازندران است به کدام زبان باستانی تعلق دارد ؟
۲- اصطلاحات سنتی کشت و کار در نواحی شمال ایران به ویژه مازندران، چرا با بقیه مناطق ایران متفاوت است ؟
۳- نام علف هرز بسیار شایع یعنی نیلو فر وحشی چرا در مازندران « کَک ماریم » است ؟
۴- چراعلف هرز « وَرمِز » که در کشت شالی باعث مزاحمت است در مازندران به این نام موسوم شده است ؟
۵- درخت « نم دار» و درخت « بی ولی » که همان گل ابریشم است و درخت « ملیج » که همه در جنگل های مازندران یافت می شوند ، چرا در هزاران کیلومتر آن سو تر در شمال هند، نام های « nim» نِـم و « baval » بـَوَل و « malayaja » مَلَیَج ، برای درختانی ازهمان نوع به کار رفته و یا می رود ؟
۶- فن کشت برنج به مراتب پیچیده تر از کشت گندم است . این کار چگونه و از کجا و از چه زمان در مناطق شمالی ایران متداول شد ؟
۷- گاو بومی موسوم به جنگلی که خاص مناطق شمال ایران است، منشا از کجا دارد ؟پرورش این نوع گاو امروزه در کدام مناطق جهان مرسوم است ؟
۸- چرا مردم اصیل مازندران واژه « دونه » را که به فارسی همان دانه تعبیر می شود فقط برای نامیدن برنج به کار می برند ؟ چرا برای نامیدن گندم و یا غلات دیگر این واژه مازندرانی به کار نمی رود ؟
۹- چرا در مازندران برای خرده برنج اصطلاح « نیمدونه چپا » به کار میرود ؟
۱۰-چرا متفاوت با تمامی اقوام ایرانی در مازندران و گیلان خروس را « تِلا » می نامند ؟
۱۱- چرا در مازندران در اولین روز سال و گاهی هم در اولین روز ماه درب منزل به روی کسی باز می شود که به اصطلاح ” مادرامه ” برای صاحب منزل باشد ؟ معنای مادرامه چیست ؟
۱۲- چرا فقط در مازندران خاندان های کهن گاهی برای خود لقب دیو داشته یا دارند ؟
۱۳- چرا در مازندران مترادف جنگل واژه خرابه است ؟
۱۴- چرا در مازندران واژه دستدارمی برای زمین و زمینداری مصطلح است ؟
۱۵- آیا معنی یا وجه تسمیه ی دماوند کوه و یا خطیر کوه را می دانید ؟
۱۶- درمازندرانی چرا ناپدری کَل پِیَر یا کَل پدر است ؟
۱۷- چرا مازندرانی برای تهدید ،اصطلاح زیر را به کار می برد :
تِه بِنا ر ِ دارمِه ! معنای این اصطلاح چیست ؟
پاسخ به پرسش های فوق و پاسخ به بسیاری دیگر در نوشته های منتشر شده از سوی نگارنده آمده است . علاقمندان را به مطالعه همه آن ها دعوت می کنم . ضمناً در صورت عدم دسترسی به پاسخ، دوستان می توانند در مورد هرکدام از آیتم ها که این جا آمده است پرسشی را مطرح فرمایند .
4 پاسخ
با سلام و تحیات
تلا در مازندرانی و گیلانی چرا به خروس اطلاق میشود؟
با درود ، واژه تلا در سنسکریت به معنای بذر و تخم است . برای اطلاع بیشتر به کتاب “مازندرانی و سنسکریت کلاسیک ” تالیف اینجانب مراجعه نمایید .
سلام. شما در مقالۀ گویش مازندرانی چنین گفته اید که: «از طرفی دیگر، سندی تاریخی و حائز اهمیت ، در ارتباط با سفر یک سیاح چینی۱۲ در زمان امپراتوری «هان» است ، که حاکی است در زمان اشکانیان و در سده های پایانی هزاره او ل – سده دوم قبل از میلاد – کشت برنج در نواحی جنوب شرقی دریای مازندران به گونه ای چشمگیر رواج داشته است». از طرفی در پاورقی آورده اید: ۱۲-جهانگرد معروف چینی به دستور امپراطور وقت چین (از سلسله هان) از ایران تحت حکومت اشکانیان در سده دوم پیش از میلاد دیدن می کند . او در گزارش خود به کشت وسیع برنج در سواحل جنوب شرقی دریای مازندران که خود از نزدیک آن را دیده است اشاره می کند . نام این جهانگرد ژانگ کیان Zhang Qian بوده است . نام درست تر این چینی چانگ چی ین بوده است و ما هر چه کردیم نتوانستیم، منبع سخنان شما را که ذکر نکرده بودید پیدا کنیم و بفهمیم که وی دقبقاً از کشت برنج در چه زمانی صحبت کرده و کدام محدوده را برشمرده و کجا را خودش دیده و کجا از دستیارانش شنیده؟ البته بدون این سند هم قابل پذیرش است که کشت برنج در مازندران از زمان اشکانیان شروع شد ولی می خواهیم بدانیم آیا چانگ چی ین از کشت برنج در زمان فرهاد یکم صحبت می کند یا کشت وسیع برنج که شما ذکر کرده اید مال زمان پادشاهی دیگر بوده است؟ مثلاً مهرداد یکم یا مهرداد دوم. چون شما بحث های جالبی از آرش کمانگیر و زمان ایجاد دهستان اسپه ورد شوراب و… پیش کشیده اید، فکر می کنم اگر عین سخنان چانگ چی ین را داشته باشیم، در این زمینه بسیار راهگشا خواهد بود. با تشکر از وقتی که می گذذارید .
با درود ، پیشنهاد می کنم به pdf با عنوان
History of Rice in Western and Central Asia – UCRS مراجعه نمایید . این نوشته معتبر بوده به نسبت جدید است . به تاریخ کشت برنج در مرکز و غرب آسیا می پردازد . نقل قول ها زیاد است و قول های بی اعتبار به زیر سوال می روند و گاه رد می شوند .در این نوشته از Zhang Qian در مورد کشت برنج در فرغانه ، در قرن دوم پیش از میلاد ، به عنوان سندی معتبر یاد شده است . موفق باشید .
http://www.ucrs.uu.se/…/۲۰۴۷۴_HistoryRiceWesternCentral.