از شروع بهره برداری نفت در ایران ، یکصد و ده سال گذشت. در آغاز آنچه که از منابع نفت به بیرون کشیده می شد کم و ارزان قیمت بود . بی تردید چاه نفت نسبت به معادن دیگر امتیاز چندانی نداشت . بعد ها این وضع دگرگون ، حجم تولید چندین و چند برابر شد . قیمت هر بشکه نفت ده ها برابر و هزینه تولید فقط کسری کوچک از بهای نفت و گاز شد ، در نهایت منابع عظیم نفت و گاز ایران ملی و ثروت هنگفت ملت ایران شناخته شد . در تمام این مدت ، از ابتدا تا امروز ، یعنی از آن زمان که نفت به چشم اقتصاددانان نوعی محصول معدنی بود تا به امروز که در سایه تکنولوژی نوین جهان ، نفت و گاز ثروت نقد و میراث کلان مردم است ، اقتصاد دانان کماکان با پیروی از یک الگوی کهنه، تکرار می کنم یک الگوی کهنه ذهنی ، خبطی خطرناک را مرتکب میشوند. آنها درآمد نفت و گاز را چون محصولات معدنی دیگر ، امروز هم درآمدی غیر مالیاتی برای دولت تصور می کنند .
اقتصاددانان ذرآمدهای نفت و گاز را در ستون درآمدهای غیر مالیاتی دولت جای می دهند . به جای آن که لازم بدانند وصول مالیات صد درصدی نفت و گاز ، که مطابق قوانین موجود بدان عمل می شود ، ضروری می سازد که مبلغ متعلق به هر خانوار به تناسب تعداد اعضا ، از سوی دولت ، به آنان ابلاغ شود . چرا که خانوار ایرانی از میزان پرداختی از میراث نقد خود به دولت باید با خبر شود اما ، آنها راهی دیگر می روند ، چیزی دیگر را پیش می کشند . آن ها به اشتباه ، شفافیت مالی بین دولت و مردم را نادیده میگیرند . آن ها با تعبیر اشتباه خود متاسفانه تاثیری خطرناک بر اقتصاد و بر سیاست ایران باقی گذاشته اند . نگارنده که خود کارشناس ارشد در زمینه سوخت و انرژی است ،این اعتقاد را دارد که تلقی نادرست اقتصاددانان از درآمدهای نفت و گاز ، طی نیم قرن اخیر ، زمینه ساز ِاصلی بحران ومشکلات اجتماعی و گرفتاری های ناشی از آن شده است
کوشش نگارنده از سال ۱۳۷۰ تا کنون با استفاده از فرصت های پیش آمده از شرکت در کنفرانس و گردهمایی ها گرفته تا درج یادداشت ها و مقاله در مطبوعات ، معرفی بحرانی است که برای بسیاری از کارشناسان ناشناحته مانده و در عین حال وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم ایران را در نیم قرن اخیر ، تحت تاثیر نیرومند خود داشته و دارد .
کتاب پیش رو مجموعه مقاله هایی است که طی بیست و شش سال گذشته به قلم اینجانب آمده است . از تازه ترین مقاله آغاز میشود و تا آخرین مقاله ” اقتصاد ایران هرم وارونه ” که در اولین کنفرانس برنامه ریزی و توسعه کشور در سال ۱۳۷۰ یعنی قریب به بیست و شش سال پیش ارائه گردید . کنفرانس مزبور با همکاری چند دانشگاه و همکاری اساتید خارج و داخل کشور در دانشگاه صنعتی شریف برگزار گردید . در میان جمع کارشناسان ، از قضا نگارنده تنها شرکت کننده در کنفرانس بود که بحران زاییده از درآمدهای نفت و گاز را در ارتباط با اقتصاد سیاسی کشور مورد بررسی قرار داد .
بر خلاف دهه های پیش که بررسی اقتصاد سیاسی نفت به ندرت مورد نظر و مورد توجه تحلیلگران بود ه است ، امروز بسیاری، نفت و سیاست و اقتصاد را در نوشته های خود بطور موکد به هم پیوند می زنند اما ، تلاش آنها و موضوعات مطروحه توسط آنان ، تا کنون راه به جایی نبرده ، سوژه دولت رانتیر که بسیاری را مشغول به خود نمود ، هنوز منجر به راه حلی نشده ، خصوصی سازی نفت و گاز که گاه گاهی ، در مقابل دولتی بودن آن مطرح می شود ، بحث بی حاصل و بی سرانجامی از کار درآمده است . نگارنده امیدوار است تحلیلی که او در کتاب ارائه می دهد آغاز راه حلی موفقیت آمیز باشد .
یک پاسخ
ba salam.avlin martabeh ast keh naveshteh mohagheghaneh shoma ra dar gileh wa mi khanm.lotfan be sait PIR SHARAFSHAH ham negahi dashteh bashid