کوه اسپروز کجاست ؟

بر اساس شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی ، کیکاوس که با لشکریانش به عزم غارت مازندران راهی این دیار می شود ، در پایان راهی که به مازندران ختم می شود ، دردامنه کوهی با نام اسپروز خیمه گاه می زند:

همی رفت کاووس لشکر فروز       به زدگاه بـر پیش کوه اسپروز

به جایی که پنهان شود آفتاب        بدان جایگه ساخت آرام و خواب

کجا جای دیوان دژخیم بود             بــدان جایــگه پیل را بــیــم بود

از ابیات فوق چنین استنباط می شود کوه اسپروز در سرحد و یا همسایگی ایران با سرزمینی است که مازندران نام آن بوده است . مطابق حکایت شاهنامه ، دراین محل اردوگاه کاوس برپا می شود وکاوس از همین محل تجاوزات خود را به قلمرو مازندران آغاز می کند و روزهای متوالی به آن کار ادامه می دهد تا آن که در شبی ابری و بسیارتاریک مازندرانیان به فرماندهی مردی که شاهنامه با نام دیو سپید از او یاد می کند ، شبانه اردوگاه او را آماج سنگ باران^۲شدید خود قرار می دهند و کار به حدی سخت می شود که سربازان کاوس متواری شده کاوس نیز به اسارت گرفته می شود . درهمین داستان ، زمانی که رستم برای نجات کاوس عازم مازندران می شود ، نزدیک مازندران ، در راه پس از ماجرایی که برای او پیش آمد می کند مردی با نام اولاد را با ارعاب و تهدید و دادن وعده و وعید ، بلـد و همراه خود می کند وسپس او یعنی رستم ، به راه خود ادامه می دهد تا به کوه اسپروز می رسد : 

نیاسود تیره شب و پاک روز           همی راند تا پیش کوه اسپروز

بدانجا که کاووس لشکر کشید        زدیــوان جادو بــدو بد رســیـد

چویک نیمه بگذشت ازتیره شب      خروش آمد از دشت و بانگ جلب

به مازنــدران آتش افروختــنـد          به هر جای شمعی همی سوختند

تهمتن به اولاد گفت آن کجاست       که آتش برآمد همی چپ و راست

درشهر مازنــدران اســت گفت          که از شب دو بهره نیارند خفــت

بدون شک اسپروز یک ناحیه مرزی است ،چرا که در فاصله ای از آن ناحیه ، سوسو زدن چراغ خانه های مردم به چشم رستم می خورد . شاهنامه حکایت می کند که رستم در آن جا پس از بستن مرد بـلـد مازندرانی (اولاد) به یک درخت ، با نشانی که از محل اقامت صاحب منصب مازندرانی، ارژنگ دیو، دارد به قصد کشتن او داخل قلمرو مازندران می شود و با رعایت غافل گیری ارژنگ دیو را در اقامت گاه او به قتل می رساند و پس از آن ، به همان جا که بلد(اولاد) را به درختی بسته بود، یعنی به کوه اسپروز، باز می گردد:

چو برگشت پیروز گیتی فروز            بیامد دمان تا به کوه اسپروز

زاولاد بگـشــاد خــم کمــنـــد              نشــسـتــند زیر درختی بلــنـد

تهمــتن ز اولاد پرســید راه             به شهری کجا بود کاووس شاه

ادامه داستان غافل گیری دیو سفید در محل اقامت او و کشتن او به دست رستم و آزاد نمودن کاوس از بند است . پایان آن نیز، قتل عام تمامی بزرگان و غارت و تصاحب تمامی اموال حکومت مازندران به دست کاووس است و باز گشت پیروزمندانه او همراه با غنیمت فراوان به سر زمین ایران .

مازندران کجاست ؟

بر اساس حکایت شاهنامه، می توان تصور نمود ، کوه اسپروزکه نام آن در این داستان تکرار می شود یک سمت آن متوجه قلمرو ایران است و سمت دیگر آن درون قلمرو مازندرانیان بوده است .

اگر فرض کنیم مازندران امروز همان باشد که در داستان معروف شاهنامه آمده است کدام محل از مازندران فعلی را، می توان با کوه اسپروز یکی دانست ؟

کوه اسپرز

در این جا به معرفی کوهی نزدیک ساری می پردازیم که روستایی با نام اسپرز در دامنه جنوبی آن واقع است و در دامنه شمالی کوه نیز تپه یی وسیع با سه قله بر روی آن به چشم می خورد .  تپه  رو به دشتی همواردارد که این دشت تا  ساحل دریای مازندران ادامه دارد . کوه مورد اشاره در فاصله چند کیلو متری مشرق شهرساری است . نام این کوه در زبان مردم منطقه همان اسـپـرزاست و قریب دویست متر از سطح دریا ارتفاع دارد و ارتفاع آن نسبت به دامنه پایین آن که جاده های قدیم و جدید ساری گرگان از میان آن عبور می کند قریب یکصد و بیست متر است . این کوه رامی توان آخرین ردیف از شاخه کوه های مهم شرقی غربی در ناحیه دانست .

نام اسپرز به واژه سنسکریت^۳ spRz انطباقی نزدیک دارد .و باید گفت تلفظ حرف صدا دارR در فونتیک هاروارد کیوتو به حرف مکسور( ر) بسیار نزدیک است. معنای واژه spRz در سنــسکریت بـه معــنای “تماس ” و” تماس مستقیم” و” دست یافت” و” نفوذ کردن” است که استنباط معنای راه تماس و راه دستیابی ازاین واژه باستانی یعنی اسپرزمی تواند به حقیقت بسیار نزدیک باشد و موید این مطلب نام چند محل دیگر است که در حوالی این کوه واقع شده اند . یعنی اگر به نام روستا های دیگر در همسایگی این محل توجه کنیم در خواهیم یافت که کوه اسپرز دروازه شمالی ورود به قلمرو مازندران در عهد باستان بوده است .

هولا(هه ولا)

در شمال کوه اسپرز دشتی هموار است که به ساحل جنوبی دریای مازندران ختم می شود . رود بالنسبه پر آب تجن که در چند کیلومتری غرب هـِه ولا است ، در این دشت رو به شمال می رود و به دریا می ریزد . در پایین کوه اسپرز و در پایین ترین دامنه ، محدوده ای وسیع دیده می شود که بخش وسیعی از آن کمی گود افتاده است و هولا نام دارد . روستای هـولا بخشی متعلق به همین محدوده است .

معنای هــولا و یا وجه تسمیه آن جالب توجه است. این واژه می تواند ترکیب دو جزء velA و hi در سنسکریت باشد کهvelA به معنای مرز و یا سرحد و hi از آلات تاکید در این زبان است(به معنی درست ،به واقع ،حقیقتاً) . به نظر می رسد هولا و یا هه ولا وضعیتی موکد از یک ناحیه مرزی است که شاید همان دروازه ورود به قلمرو باشد . این توجه لازم است کهhi در فونتیک به کار رفته (هـه) تلفظ می شود .

محدوده هموار و کمی گود افتاده هولا که کوه اسپرز در جنوب و در مقابل آن است ، همیشه چشمه های آب شیرین در اطراف خود داشته است و می توانست، جایی برای توقف و ایستگاهی برای کاروانیان و بازرگانان باشد که برای مبادله کالا و تجارت مردم خراسان و گرگان به مازندران روی می آورده اند . در چنین اماکنی در مازندران که زمینی هموار دارند ، بر اثر کوبیده شدن زمین بدلیل آمد و شد مکرر چارپایان ، میدانی وسیع و خالی از رستنی ها و درخت شکل می گیرد . این اماکن محلی مناسب برای اردوزدن و اردوگاه می شدند .

سمسکنده

در شرق ناحیه هه ولا به محل دیگری بر می خوریم که دارای برنجستانی وسیع و روستایی پر جمعیت است و نام آن سمسکنده^۴ است . واژه سنسکریت سماسکنه samAskanna به معنای الحاق شده و ضمیمه شده است . منطقه سمسکنده  یا شاید سماسکنه ابتدا خارج از قلمرو بوده ولی بعد ها برای کشت برنج از همسایه شرقی ستانده شد . یعنی سامان شمال شرقی تا چند کیلومتردرون سرزمین مجاور که متعلق به همسایه بوده ، جابجا شده است .

ولاشد

در جنوب سمسکنده و در شرق کوه اسپرز محدوده روستای ولاشد واقع است. نکته مهم این است که ، واژه  ولاشد می تواند واژه ای مرکب و بر ساخته از دو واژه سنسکریتvelAَ و siddha باشد که اولی همانطور که گفته شد به معنای حد و مرز است و دومی می تواند به معنای انتها و یا به انتها رسیده باشد. بر روی هم این اصطلاح شاید به معنای پایان نوار مرزی است . ( توجه به این نکته لازم است که هنگام تلفظ حرف s در واژه siddha نک زبان متوجه سقف دهان می شود حرف h فقط باعث حلقی شدن حرف d  است  .a معادل فتحه و یا اینکه اصلاً تلفظ نمی شود .)

چرا اسپرز همان اسپروز شاهنامه است ؟

با مشاهدات محلی و شناخت اقلیمی ازحوزه تجن می توان دریافت که در گذشته های دور و قبل از احداث پل بر روی تجن، راه ورودی از قلمرو ایران به درون مازندران باستان از کجا و چگونه بوده است . بر این اساس می توان گفت راهی که گرگان و دشت ساحلی کناره را به درون حوزه تجن^۴ هدایت می کرد از بلندی کوه اسپرز می گذشت و از آن جا به مناطق حساس درون مازندران مانند اسپه ورد و ساری و ورند و حتی در ادامه به کومش و دامغان یعنی مرز های جنوبی مازندران می رسید . همانطور که گفته ایم ، عامل تعیین کننده در انتخاب این راه ها، غیر قابل عبور بودن تجن قبل از احداث پل برروی این رود مهم بوده است . همچنین نبود پل بر روی رود های زارم و اسپرز که از سر شاخه های شرقی تجن محسوب می شوند در تعیین این مسیرارتباطی ، نقش تعیین کننده داشته است . نگاه دقیق به موانع و یا عوارض زمین که پوشیده از کوه ها و رودخانه ها و جنگل است راه ها و مسیر های کهن را برای کارشناسان بخصوص با نگاه به مسیر های مالرو قابل تشخیص می کند^۵ .

. با توجه به متن شاهنامه در خواهیم یافت که اردو زدن کاوس در پای کوه اسپروز یعنی در کنار دروازه مازندران، به معنای اعلان جنگ به حکومت مازندران بوده است . با فرض اینکه مازندران شاهنامه ، همین مازندران (حوزه تجن ) باشد و اسپرز همان اسپروز شاهنامه ،پس تهدید کاوس قبل از هر کس متوجه صاحبان املاک در منطقه شمالی حوزه تجن می شده است، چرا که اردوگاه کاوس در جوار ملک آنان بود . مالک جنگل های چندین هزار هکتاری پایین ورند۶ اولین و نزدیک ترین صاحب منصبی بود که منافعش به توسط کاوس مورد تهدید قرار می گرفت. مرتع او در شرق تجن واحتمالاً از ناحیه خرچنگ^۷ آغاز و تا اسپرز یعنی نزدیک اردوگاه کاوس ادامه می یافت . نام و یا لقب این شخص می توانست اصطلاحاً ارباب پایین جنگل باشد که به ترکیب واژگانی سنسکریت یعنی ادره جنگل دیو^۸ نزدیک می شود وکوتاه شده آن نیزادره جنگ دیو است. شاید این نام و لقب سنسکریت یعنی ادره جنگ دیو در نوشته های مردم فلات ایران ویا شاهنامه به ارژنگ دیو بدل شده است .

شخص دومی که موردتهدید ارتش کاوس قرار می گیرد، انتظار می رود ارباب دهستان اسپه ورد در غرب رود تجن باشد. او می توانست صاحب بزرگترین برنجستان در مازندران به وسعت چند هزار هکتار باشد . این برنجستان هنوز هم با نام سابق خود باقی است . دهستان اسپه ورد و یا آن طور که در اسناد تحریر می شود” اسفی ورد شوراب ” شاید دو هزار سال پیش از این با حفرتنها یک نهر اصلی برای آن به طول ده تا پانزده کیلومترو گرفتن آب از تجن و با طرحی جامع سامان گرفته است . نام این نهر در زبان مردم همان اسپه ورد شوراب است که ترکیب شده از سه واژه سنسکریت vardh , surabhi و sphAy و معنای آن قطعه ای زمین است که بزرگ و نامدار(پر برکت ) است و این همان نام کشت گاه مرتبط به نهر است . این کشت گاه عظیم برنج ، در غرب رود تجن واقع شده و وصل به ساری است و ساری احتمالاً قبل از تبدیل شدن به شهر، محل اقامت اختصاصی ارباب اسپه ورد بوده است^۸ . از قراین پیدا است که ارباب اسپه ورد شاید همان کس است که به دیو سپید شهرت یافته و رستم شاهنامه، بزرگترین افتخارش به قتل رساندن این رجل مازندرانی است . او می توانست به اختصار و با لفظی آمیخته با احترام به سنسکریت اسپه دیو یا به مازندرانی امروز اسپه ارباب باشد که فارسی امروزی آن ارباب اسپه است  . شاید این عنوان در نوشته های مردم فلات به غلط سپید دیو و یا برای آن که در وزن عروضی شاهنامه بهتر گنجانده شود به دیو سپید بدل شده است .

واژه دیو برخلاف مازندرانیان ، برای مردم فلات ایران نه تنها احترام انگیز نبود بلکه نفرت انگیز بود . این تفاوت ، منشاء سوء تفاهمی می شود که کاوس از آن آگاه است ولی آن را به بهانه های خود عمداً اضافه می کند و دست به قتل و غارتی عظیم در مازندران می زند که سخن ها در باره اش باید گفت .

مواردی که تا کنون آورده ایم ، در مطابقت با اصل داستان در شاهنامه  است و نشان می دهد که اسپرز می تواند به احتمال بسیار همان اسپروز شاهنامه و مازندران نیز می تواند همان مازندران شاهنامه باشد ^۹.

برای رعایت اختصار، به شواهدی که تا کنون آورده ایم اکتفا می کنیم و امیدواریم در نوشتاری دیگر که در این نشریه و یا نشریه ای دیگر درج خواهد شد،نگارنده بتواند بر اساس پژوهش های خود،به معرفی امری بسیار محتمل  در ارتباط با داستان قتل وغارت کاوس در مازندران بپردازد و نشان دهد که این تجاوز بی رحمانه درعصر کدام سلسله و به دست کدام شخصیت رخ داده و این ماجرا چگونه به نام کیکاوس کیانی ییوند خورده است .

پانویس :

۱-در لغت نامه دهخدا کوه اسپروز چنین معنی شده است :

پ َ / پ ُ ] (اِخ ) نام کوهیست بسیار بلند و رفیع. (برهان ) (جهانگیری ). این کوه در بندهش فصل ۱۲ بندهای ۲۹ و ۳۶ اسپروچ یاد شده و همانست که یونانیان آن را زاگرس خوانده اند. (یشتها تألیف پورداود ج ۱ ص ۱۹۰) :
همچنین ظهیرالدین مرعشی در کتاب تاریخ خود( طبرستان ، رویان ،مازندران) از قلعه ای نام می برد نزدیک کجور با نام قلعه اسپی ریز و فقط بر اساس شباهت اسمی، بانی آن قلعه را به قول خودش دیو سپید نامی می نامد که حاکم ولایت رویان بود و می نویسد دیو سپید آن است که حکیم فردوسی در شاهنامه ذکر او کرده است و این بیت را از شاهنامه نقل می کند :

نیاسود تیره شب و پاک روز         همی رفت تا پیش کوه اسفروز

در این باره باید گفت که زبان مازندرانی و فرهنگ مازندرانی تمام طبرستان و حتی گیلان را تحت تاثیر داشته است . ممکن است نام اسپرز با همان معنا برای کوهی که مشرف به کجور است به کار رفته باشد . با توجه به موقعیت آن کوه و از آن جا که در نوشته ظهیرالدین دلائلی دیگر به جز نام اسپی ریز برای اثبات ادعای او عنوان نشده است بنا براین به صحت گفته این تاریخ نگار شریف می شود تردید کرد .

نکته جالب در نوشته ظهیرالدین آمدن نام اسپی ریز است که به نام اسپرز در زبان مردم ساری بسیار نزدیک است . در نوشته های رسمی نام اسپرز ساری به شکل اسبورز و یا اسپورز نوشته می شود ولی به اعتقاد نگارنده شکل اصیل تر واژه های باسنانی در مازندران همان است که از زبان مردم شنیده می شود .

۲- خواهیم دید با توجه به موقعیت مدافعین مازندرانی نسبت به موقعیت ارتش کاوس در شبی تاریک و ابری، تیرباران و سنگباران دشمن از ارتفاعات میانی کوه موثر ترین راه حل بوده است . قلوه سنگ های کف رودخانه تجن که نزدیک محل این ماجرا در دسترس بود و استفاده از ابزار ساده ای به نام کل سنگ( فلاخن بسیار ساده ای که امروزه در مبارزه با اسراییل در خیابان های فلسطین شبیه به آن به توسط مردم به کار گرفته می شود) به توسط مردم بومی مازندران که همیشه برای فراری دادن جانوران وحشی از راه دور مورد استفاده قرار می گرفت و موثر ترین و ارزانترین راه حل نیز شناخته می شد .

به آتش کشیدن مرغزار اطراف اردوگاه در شب و حتی هدایت آب نهر کشاورزی که از جایی بلند و به موازات کوه جریان داشت و مشرف به محوطه اردوگاه نیز بود و تا چند متر مکعب در ثانیه می رسید ، می توانست باعث به هم ریختگی در اردوگاه کاوس شود . علاوه بر آن ذهنیت خرافی افراد کاوس در شناخت مردم مازندران می توانست مزید بر علت شده ، سر بازان اورا وادار به فرار و یا تسلیم کند .

۳- در چند سال اخیر نگارنده به پژوهشی اشتغال دارد که به تاریخ و ریشه زبانی و قومی مردم مازندران

مربوط می شود و در سایه این پژوهش ها به این نتیجه رسیده است که نامواژه هایی از این قبیل همانند بسیاری از واژه ها و اصطلاحات در کشاورزی و آبیاری و دامداری متعلق به زبان مردمی است که به احتمالی قوی بیش از دو هزار و دویست سال پیش از این از مناطق شمالی هند و از کناره های رود گنگ به مازندران و به حوزه رود تجن کوچانده شدند. آن ها مردمی با فرهنگ و دارای خط و دستور زبان و از سطح بالایی از دانش آبیاری و کشت برنج و نیز دامداری و دامپروری بر خوردار بوده اند . آن ها به زبان سنسکریت کلاسیک و یا زبانی نزدیک به آن سخن می گفته اند . این مردم مرکز فرهنگی نیرومندی را در حوزه تجن بر پا می کنندکه بعد ها تاثیر زیادی را در منطقه کرانه جنوبی دریای مازندران و بلکه بر تمامی ایران بر جای می گذارد

۴- شالیزار وسیع روستای سمسکنده که بنا بر معنای نام آن در سنسکریت احتمالاً به اراضی مازندرانیان الحاق شده است از طریق انتقال آب تجن به توسط نهر ی اختصاصی آبیاری می شود . کوه اسپرز و ارتفاعات کنار آن دارای اشراف کافی به منطقه سمسکنده اند .

۵- یاد آورمی شویم که راه گرگان به سمت ساری و یا به سمت حوزه تجن همیشه از قسمت پایین دامنه کوه اسپرزعبور کرده و می کند و در تاریخ شاهد آن بوده ایم که همیشه متجاوزین بزرگ به سر زمین مازندران چون سلطان مسعود غزنوی و امیر تیمور ازهمین راه به ساری و مازندران رسیده اند . نکته ای که حائز اهمیت است نبود پل و یا نبود رونق پل سازی در گذشته های دورتربر روی رودخانه هایی چون تجن است .

عوارض طبیعی در منطقه و وضعیت دره اسپرز گویای آن است که رسیدن به حوزه تجن و حتی رسیدن به منطقه اسپه ورد باستانی که ساری از برکت آن شکل گرفت  و متصل به آن نیزهست، در گذشته های دور، از طریق اسپرز انجام می گرفته است و با عبور از بلندای کوه اسپرز ورود به قلمرو مازندران برای کسانی که از گرگان و خراسان و از طریق ساحل جنوبی دریای مازندران راهی این دیار می شده اند امکانپذیرمی شده است. امروزه جاده های اسفالت در طول چند کیلومتر با گذشتن از ارتفاعی بیش از یکصد متر ، دامنه شمالی کوه اسپرز را به آن سوی کوه یعنی به دامنه جنوبی متصل می کنند و به روستاهای اسپرز و خارکش و چند روستای دیگر می رسند . همانطور که گفتیم این جاده ها از راه ارتباطی ساری گرگان و یا ساری نکا منشعب می شوند.

۶- روستای ورند که در جنوب ساری و با چند ده کیلو متر فاصله از آن است ممکن است پایتخت سنتی مازندران بوده باشد . واژه  ورندرا (varendra) در سنسکریت به معنای مقام سلطنت است و به علاوه بر رسی موقعیت ویژه ورند است که باید مفصل و از جنبه های مختلف به آن پرداخت . شواهد امر چنین نشان می دهد که محل اسکان اولیه مردم شالیکاری که مازندران را بنیاد نهاده اند حول رودخانه تجن و با مرکزیت ورند بوده است و این مطلب به روشنی استنباط می شود که ازابتدا محدوده های متعلق به اطراف تجن و سر شاخه های آن همگی حوزه اصلی قلمرو فرمانروایان مازندران بوده است .

۷- خرچنگ ناحیه ای در شمال ورند و واقع در شرق تجن است که جنگل های وسیع پایین ورند از آن جا آغاز می شوئد . این جنگل ها از وسیع ترین و انبوه ترین جنگل های شمال ایران محسوب شده و می شوند . این نام عجیب شاید دگرگون شده تر کیب واژگان سنسکریت مثل ادره جنگ باشد که خود کوتاه شده ادره جنگل  adhara  jAGgala است .واژه adhara در سنسکریت به معنی پایین دست و یا پایین دستی است وواژه jAGgala در سنسکریت به معنی زمین بایر و خرابه است که مازندرانیان امروز هم واژه خرابه را مترادف با جنگل به کار می برند .در ارتباط با تلفظ این واژه باید گفت که حرف G ، دماغی (nasal ) است و طرز تلفظ آن در فونتیک مورد استفاده ما به تلفظ( نگ ) در واژه فارسی انگاره نزدیک است . یاد آور می شویم که واژه جنگل در فارسی امروز دارای چنین معنایی نیست و اصولاً واژه جنگل jAGgala در سنسکریت هم معنی با جنگل فارسی و یا jungle انگلیسی نیست و دقیقاً به همان معنایی است که مازندرانیان به کار می برند یعنی خرابه ، که همان بایر است .

۸- همیشه ساری متصل به اسپه ورد بوده و امروزه بخش وسیعی از توسعه شهر ساری با پیش روی در این دهستان تاریخی است . ساری باستانی در مجاورت اسپه ورد و همیشه درون انحنای ساری رود واقع می شده است . این انحنا نزدیک به نود درجه است .  در زبان سنسکریت چنین شکلی از انحنا که جهتی از جهات اربعه را نشان می دهد ساری  نامیده می شود .

۹- توجه به اسامی دیگر روستا ها در اطراف اسپرز و نزدیک به این کوه اطلاعات جالبی را پیش روی ما قرار می دهد .از جمله نام گلماgulma که روستایی در شمال هولا و در چند کیلومتری آن است که در سنسکریت معرف یک واحد نظامی است دارای تعدادی سوار و پیاده و ارابه ران . در محل همین روستا که نزدیک تجن و بدین خاطر در قلمرو حتمی مازندرانیان واقع بوده است تپه ای به چشم می خورد که احتمالاً کاربردی نظامی داشته است. علاوه بر آن روستای زرین وا zarin va در جنوب کوه اسپرز و نزدیک به آن که می تواند در سنسکریت به مفهوم محل تامین تیر و یا به مفهوم امروزی اسلحه خانه باشد . باید گفت در کنار هم بودن این چند محل وارتباط داشتن معنای نام آن ها با یکدیگر، نمی تواند امری اتفاقی باشد .

منابع:

۱-شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی

۲- ساری و آغاز تمدن برنج در گیلان و مازندران – درویش علی کولابیان ، نشر شلفین

۳- مازندرانی و سنسکریت کلاسیک ، روایت واژه ها ، درویش علی کولاییان ، نشر چشمه (زیر چاپ)

۴ – Cologne Digital Sanskrit Lexicon

توضیح  : این مقاله در ماهنامه گیله وا شماره ۱۰۲ درج گردیده است .

مرداد ماه
۸۷- ساری