از نیم قرن پیش تا کنون ، انباشتی روز افزون از مشکلات ،  پیش پای ما مانده است و رفته رفته می رود به کوهی بدل شود . مشکل ، قبل از آن که به سیاستمداران نسبت داده شود ،  به آن دسته از کارشناسان ربط پیدا می کند که به ظاهر مشعل علم اقتصاد را برای سیاستمداران بر سر دست گرفته اند ،  کارشناسانی با نقش حساس در امور کشور، از برنامه ریزی گرفته تا امور بانکداری و بودجه ،  آنها  تکیه گاه مهم سیاستمداران در تصمیم گیری امور اقتصادی و اجتماعی کشورند . خبط ناخواسته این دسته از کارشناسان طی نیم قرن گذشته ، تاکید می کنیم طی نیم قرن گذشته ، به لحاظ مالی و اقتصادی ، دستگاه سیاست را در کشور به بیراهه سوق داده است . آن ها ناخواسته و بنا به الگویی کهنه ، شفافیت را از رابطه مالی دولت و مردم زدوده اند . گر چه دور

از شروع بهره برداری نفت در ایران ، یکصد و ده سال گذشت. در آغاز آنچه که از منابع نفت به بیرون کشیده می شد کم و ارزان  قیمت بود  . بی تردید چاه نفت نسبت به معادن دیگر  امتیاز چندانی نداشت .  بعد ها این وضع دگرگون ، حجم تولید چندین و چند  برابر  شد .  قیمت هر بشکه نفت ده ها برابر و هزینه تولید فقط کسری کوچک از بهای نفت و گاز شد ، در نهایت منابع عظیم نفت و گاز  ایران ملی  و ثروت هنگفت ملت ایران شناخته شد . در تمام این مدت ، از ابتدا تا امروز ، یعنی از  آن زمان که نفت به چشم اقتصاددانان نوعی محصول معدنی بود تا به امروز که  در سایه تکنولوژی نوین جهان ، نفت و گاز ثروت نقد و میراث کلان مردم است ، اقتصاد دانان  کماکان با پیروی از یک الگوی کهنه، تکرار می کنم یک الگوی کهنه ذهنی

خروش جوانان دانشجوعلیه حکومت شاه در مراکز دانشگاهی ، در دهه های چهل  و پنجاه زمانی بالا گرفت که اندیشه ای چاره ساز از نگاه هوشمندان دور ماند و اوضاع آن زمان ، خشمی زودهنگام را با خود به میدان آورد . خوب به خاطر دارم چگونه هزینه کردن درآمدهای ارزی حاصله از فروش نفت توسط حکومت، هسته اصلی نارضایی دانشجویان بود و نا آرام شان می کرد . دانشجویان معترض و پشتیبانانشان فقط بخش ناچیزی از جمعیت ایران به حساب می آمدند ولی به خیال خود از سوی همه مردم یا به قول بعضی شان همه خلق ، سخن می داشتند ، کشور های بیگانه را در طمع منابع ملی خود می دیدند و واردات بی حد و حصر را ، خرید اسلحه فراوان و دادن اعتبارات هنگفت را به بعضی کشور ها در غرب  نادرست می دانستند . موضوع شرکت نفت و کنسرسیوم نفت ،از پرآب و تاب ترین سوژه های اقتصادی و سیاسی در

بخش نخست  این مقاله همانست که  اول بار هفده سال پیش با عنوان  ” نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران ”  *منتشر و در آن نشان داده شد که مهمترین مشکل  اجتماعی  اقتصادی ایران ، یک بحران سیستمی است. تلاش  نگارنده  آن هنگام فقط معطوف به ریشه یابی  و معرفی بحران به خوانندگان بوده است . از آنجا که شاخص های امروز اقتصاد نشان می دهد که بحران کما کان ادامه دارد و  راه  برون رفت از آن هنوز پیدا نیست ،   سعی نگارنده اینجا در بخش دوم ،  ارائه پیشنهادی ویژه برای عبور از بحران است . بخش اول : نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران تعریف سیستم: تعریف عام و جهانشمول و مورد قبول از سیستم چنین است: یک سیستم متشکل از عناصری با ارتباط متقابل است. تفکیک یک سیستم از محیط آن امری قراردادی است و وسیله ای است که ما انسانها به کمک آن شناخت پدیده های پیچیده جهان را در حوزه توانایی ذهنی خود قرار می

بیکاری  شدید و نبود اشتغال برای بخشی مهم از  نیروی کار ، نمایشگر نابسامانی اوضاع اقتصادی ایران است . این روز ها انتخابات ریاست جمهوری آغاز می شود و مثل همیشه سیاستمداران هر کدام راه حلی را وعده می دهند . آنها که با این قلم آشنایی دارند در یافته اند که نویسنده ، حل مساله به دست سیاستمداران را دشوار میداند و راه حلی که او نشان می دهد در قدم اول ، دگرگون شدن طرز نگاه  اقتصاد دانان ایرانی به درآمد حاصله از منابع نفت و گاز ایران است . متاسفانه غفلت اقتصاد دانان ، از نیم قرن پیش تا کنون ، سیاست در ایران را با مصیبت روبرو ، سیاستمداران را در میدان اقتصاد با عدم توفیق مواجه نموده است ، بی آن که  در این مدت حتی یک  بار یک اقتصاد دان رسمی در کشور مورد مواخذه  قرار بگیرد و یا آن که مواجه با یک نقد جدی باشد . روایتی تاریخی از سرگذشت امپراتوری روم را به خاطر آوریم که

* هر که ناموخت از گذشت روزگار           نیز ناموزد زهیچ آموزگار در روزگار ما اقتصاد جهان با نفت گره خورده است.  تولید و حمل و نقل که  مهم ترین فعالیت های اقتصادی محسوب می شوند با رونق گرفتن استفاده از نفت ، نسبت به گذشته بسیار تحول یافته و در سایه این تحول چهره ای دیگر از تمدن بشرترسیم شذه است. می بینیم گذشته چه بود و روزگار امروز  از برکت نفت چگونه پیش می رود . از طرفی بود و نبود نفت در سر زمین ها و کشورهای مختلف به یک اندازه نیست . میان کشورهای صاحب نفت و کشورهای بدون نفت  تفاوت ها و تمایزهاست .  پراکندگی ناموزون ذخائر نفت در سطح جهان حیرت انگیز است . قریب به ۶۰ در صد از ذخایر  شناخته شده نفت ، در مناطق اطراف خلیج  فارس و یا اگر دقیق تر بگوییم در خاور میانه نهفته است .وسعت این مناطق فقط چند در صد از وسعت کل جهان و این وضع، منطقه را از