درویش علی کولاییان مقدمه :  این نوشته به سوء تفاهمی اشاره دارد که ممکن است برای عده ای از علاقمندان تاریخ مازندران نیز پیش آمد کند .  یادداشت کوتاه یک هم ولایتی را نقل می کنم که خطاب به این جانب است  : «با سلام و احترام ، مطالب علمی و دقیقی بیان کردید که جای تقدیر و تحسین دارد. ولی خواهشی که از شما دارم این شائبه را مطرح نکنید که مازندرانی ها مهاجرین هندی اند و یا کولایی ها کولی های مهاجر هندند. در مورد زبان مازندرانی جای تحقیق بسیاری دارد زیرا این زبان بسیار جامع و غنی است.» از هم ولایتی خودم و همه دوستان دیگر بخاطر اظهارات محبت آمیزشان ،تشکر می کنم و استدعا دارم در مورد بعضی نگرانی ها به مطلبی که به دنبال خواهد آمد توجه کنند . ۱- طبق نظر بسیاری از مورخان و زبان شناسان، مهاجرت تاریخی مردم آریایی قریب چهار هزار

  مقدمه :  با احتساب تعداد واژه هایی که در پی خواهد آمد، تا کنون پانصد واژه مازندرانی را نگارنده در نوشتار های متعلق به خود، مورد بررسی قرار داده است . پیدا است که انگیزه اصلی و هدف، تدوین واژه نامه نیست بلکه هدف این است که فرضیه های نادرست در مورد تاریخ مازندران باستان و درباره قومیت و زبان مردم آن به چالش کشیده شود ،همان فرضیه های نادرست که این جا و آن جا ، بر اساس پژوهش های محدود و حتی گاهی بی اساس عنوان می شود . برای رسیدن به هدفی  که یاد شد، ریشه یابی تعدادی پرشمار از واژه های مازندرانی ، به دور از شیوه های عامیانه ، دنبال شد .  تحقیقات میدانی که کشاورزی برنج و دامداری سنتی ( پرورش گاو جنگلی ) و شبکه های آبیاری و بطور اعم  تاریخ شفاهی را در بر می گیرد و نیز جغرافیای تاریخی ،

  درویش علی کولاییان  مقدمه : کاربرد سه واژه گیل ، گیلک ،گیلکی در زبان عامه مردم مازندران و گیلان کم و بیش رایج است . برای نگارنده و برای همه آن ها که گویشور زبان مازندرانی اند، گیلک آن کس است که به زبان طبری یا مازندرانی تکلم می کند و گیلکی هم  به معنای زبان مازندرانی است .  در گیلان نیز، همین اصطلاحات با تاکید بیشتر، در ارتباط با زبان گیلانی و یا گیلانی زبانان به کار می رود . این ها و نظائر آن نه تنها از  پیوند های نزدیک قومی و هویتی مردم شمال ایران حکایت می کند بلکه ما را با نشانه های مهمی از تاریخ فراموش شده مردم گیلان و مازندران و در نهایت ، ایران  آشنا می سازد . پیش از آن که بحث  حول این واژه ها را آغاز کنیم باید بگوئیم که واژه های تک سیلابی مثل گیل  ممکن است در

  درویش علی کولاییان تا کنون بیش از چهارصد و چهل واژه مازندرانی، مشترک با زبان سنسکریت را بر شمرده ایم . واژه هایی که قریب به اتفاق خاص زبان مازندرانی اند و در دیگر زبان ها در محدوده فلات ایران معمولاً به چشم نمی خورند . مقاله حاضر چهل واژه دیگر را مجدداً به جمع آن واژه ها افزوده می کند . ذکر این نکته لازم است که  فونتیک واژه های سنسکریت در این جا هم مانند مقاله های پیشین، هاروارد – کیوتو است و معنای واژه های سنسکریت در مطابقت با فرهنگ « مونیر ویلیامز» ارائه شده اند . فرهنگ مورد اشاره ، از سوی دانشگاه کلن آلمان دیجیتال شده است .   آقادار    اصطلاح مازندرانی و گیلانی «آقادار» برای درختان مقدس به کار می رود . به نظر می رسد که این اصطلاح ، تاویلی از واژه سنسکریت  دیو دار یا دِوِا َتارُ devataru به معنای

  درویش علی کولاییان در مورد تاریخ مازندران باستان ، حقایقی بسیار مهم رفته رفته نمایان می شود . هرچند بعضی باورهای نادرست در نوشته ها و گفته ها ممکن است تا سال ها تکرار شوند و سال ها این وضع ادامه پیدا کند. این که مردم مازندران از نسل مارد۱ های فقیر و عقب مانده بوده اند و یا،مازندرانیان، بازمانده تپوری۲ ها هستند،یعنی مردمی که همسایه مارد ها بوده اند و دیوان مازندرانی غول های با شاخ و دم بوده اند و ساری به نام سارویه۳ ساخته شد و آمل به خاطر زنی با نام آمله و یا به قولی توسط قوم آمارد۴ بنا گردید!! شاید هم تا مدت ها ،ریشه یابی اسامی کهن و باستانی در مازندران طبق عادت جاری ادامه پیدا کند .یعنی مرتبط دانستن آن ها به واژه های متعلق به هر زبان دلبخواه ، مثل فارسی و پهلوی و یا حتی ترکی و عربی ،

  درویش علی کولاییان   بعید است که مردم مازندران و یا طبرستان ،که از کهن ترین ادبیات مکتوب محلی در ایران برخوردارند ، در گذشته ها اصولاً قواعدی برای سرودن شعر به زبان خود نداشته اند ۱. می توان گمان برد که قواعدی بود ، ولی به دلائلی به فراموشی سپرده شد . حال مطلب این است که در باز یافتن آن قواعد باید کوشید . آن چه که امید موفقیت این کار را زیاد می کند مشابهت ها و نکته های مشترک در شعر کهن مازندرانی و شعر سنسکریت است . یافته هائی نو ، در زمینه قومیت و زبان و تاریخ باستانی مردم مازندران ، این امید را بیشتر می کند ، همان یافته ها که نگارنده از طرق مختلف و از جمله تحقیقات میدانی ، خود با آن ها مواجه شده است ۲ .  همگان می دانند که مکتوبات کهن سنسکریت و ادبیات متعلق به این

  درویش علی کولاییان سروده های امیری۱را بعضی از پژوهشگران ، متعلق به یک نفر نمی دانند و اظهار عقیده می کنند۲ که امیر نام شاعرانی متعدد ، متعلق به عصر های مختلف ، و اشعار امیری سروده هایی متعلق به همه آنان است . به علاوه ، کسانی هم امیر را فقط افسانه می دانند. در این نوشتار ، سعی خواهد شد که بر اساس یافته هائی نو ، نکاتی مرتبط با ریشه های تاریخی « امیری خوانی » مطرح شود که امیدوارم شایان توجه باشد . همچنین در این مقاله معنایی تازه از یک رباعی مهم امیر پازواری تقدیم علاقمندان خواهد شد .     هویت تاریخی امیر؟ هنوز هم عده ای از پژوهشگران ادبیات بومی مازندران، هویت شاعری را جستجو می کنند که به گمانشان شعر امیری میراث او است . آن ها با سعی و مداقه در فهم اشعار منتسب به او ، تلاش می کنند

  درویش علی کولاییان در قرن چهارم پیش از میلاد ، تهاجم یونانیان به ایران سبب انقراض سلسله هخامنشی و ظهور تدریجی اشکانیان در بخش های شمال شرقی ایران می شود. این بخش از ایران ، منطقه مازندران را نیز شامل می شده است . بر اساس سیاستی که یونانیان در متصرفات ایرانی خود داشتند ، مازندران  پذیرای مردمانی مهاجر می شود . مردمی که با رضایت و دعوت سلوکیان و بعد ها اشکانیان، از راهی دور و از شمال کشور ثروتمند هند ، به مازندران کوچ میکنند . آن طور که گفته می شود ، امپراطوری هند آن زمان یک سوم جمعیت جهان را داشت وعظمت چشمگیر و اقتصاد پررونق این کشور موجب حسرت یونانیان بوده است .   مردم دعوت شده از شمال هـنـد که کشاورزان و دامداران بسیار پیشرفته آن دوره از تاریخ جهان محسوب می شدند، رفته رفته در تمامی دامنه های شمالی البرز ، حتی

  درویش علی کولاییان موضوع قومیت ، زبان و تاریخ باستانی مردم مازندران ، کار تحقیقی بسیار جدی را طلب می کند . افتخار من این است که گوشه یی از این کار مهم را  به سامان رسانده ام .نتایج تحقیق دیدگاهی کاملاً تازه از تاریخ مازندران را مطرح می سازد و در مواردی  هم ، نکاتی مغفول از تاریخ ایران رابرای علاقمندان آشکار می کند. آن چه که نتیجه کار است ، تا کنون به شکل کتاب و یا در شکل مقالاتی متعدد به نشر رسیده،  به علاوه ، کتابی هم در آینده منتشر خواهد شد که مجموعه مقالات است .. جملات زیر، تقریظ استاد دکتر منوچهر ستوده برای کتاب در دست انتشار و خطاب به این جانب است، همچـنـیـن عــنـوان « دری که تازه باز شد ! » بر گرفته از بیان استاد است . بیان مجمل ایشان  در توصیف تازگی مطالب ، عیناً در این جا نقل می

  درویش علی کولاییان بهار سال ۸۸  در مجله جهان کتاب، نقدی بر کتاب” مازندرانی و سنسکریت کلاسیک – نشر چشمه- ۱۳۸۷″ تالیف اینجانب درج گردید . متن زیر پاسخی است به همان نقد و عیناً در شماره بعدی همان مجله نیز آمده است . نویسنده نقد تحلیل تاریخ شفاهی مردم مازندران را کافی ندانست . او در بحث خود اشاره به فقدان سندی می کند که بتواند اثبات مهاجرتی از شمال هند به مازندران  باشد .  بر خلاف نظر ایشان ،  اینجانب شواهد زبانی و اطلاعات تاریخی  مطرح شده را برای اثبات  مهاجرت  ، کافی  دانسته ام  . به هر حال، حسن اتفاق یک سال بعد از آن تاریخ ، آگاه ازسندی بسیار کهن و  با اهمیت به زبان ارمنی  شدیم ….  . .   (سند حاکی از رسیدن موجی از مردم مهاجر از شمال هند به ارمنستان کهن در زمان حکومت اشکانیان است . ارمنستان کهن جایی درشمال