چند روز پیش متوجه شدم که آقای دکتر زیبا کلام بیان استیصال خود می کند و می گوید : هیچ کتابی به این سوال پاسخ نداده که آیا ملی شدن نفت بهترین راه حل بود ؟ او چنین اظهار نظر می کند : « …. محققی که علاقمند به مطالعه این موضوع باشد باید به مطبوعات انگلستان در سال‌ های ۱۹۵۱-۱۹۵۳ میلادی مراجعه  نماید تا موفق شود روایت انگلستان از ماجرا با کشف کند.ما دقیقا نمی‌دانیم آمریکایی‌ها در ماجرای ملی شدن نفت چه کردند؟ این موضع گیری‌ها در مطبوعات سال ۳۰-۳۲ قابل رصد کردن است. برخلاف تصور ما آمریکایی‌ها تلاش کردند تا بحران نفت ایران را حل کنند اما دولت ایران نمی‌پذیرفت. آیا تاکنون درباره درستی تصمیمات مصدق بحث شده است؟ یا تاکنون به این سوال پاسخ داده نشده که آیا تنها راه حل پیش روی ایران ملی کردن نفت بود؟ آیا به جز ملی کردن راه دیگری وجود نداشت؟    » ایرنا   ۲۷ مرداد۱۳۹۸ رک و راست در پاسخ

معادن نفت و گاز  ایران ،  میراث نقد و گرانبهایی است که تعلق به فرد فرد ایرانیان دارد . از نفت و گاز استخراجی ، هر ایرانی و یا هر خانوار ایرانی سهمی مشخص دارد . این سهم  سال ها است که مطابق قانون به صندوق دولت ریخته می شود   این مطلب که درآمد حاصل از نفت و گاز  بر اساس کدام برنامه  و یا چگونه هزینه می شود  عجالتاً موضوع بحث ما نیست  . سوال  ما این است  : آیا  سرپرست هر خانوار ایرانی این را  می داند که سال گذشته  یا سالهای پیش از آن سهم خانوار او معادل کدام مبلغ بوده ؛ که به صندوق دولت رفته یا به دست حکومت رسیده است ؟  نمونه های آماری که هر پژوهشگر در هر کجای ایران قادر به انجام دادن آن است  نشان می دهد حتی به تقریب یا تخمین ، هیچ فرد ایرانی از سهم خود با خبر نیست  چرا که اقدامی رسمی در این زمینه صورت نگرفته و نمی گیرد ، ضرورت

معادن نفت و گاز  ایران ،  میراث نقد و گرانبهایی است که تعلق به فرد فرد ایرانیان دارد . از نفت و گاز استخراجی ، هر ایرانی و یا هر خانوار ایرانی سهمی مشخص دارد . این سهم  سال ها است که مطابق قانون به صندوق دولت ریخته می شود این مطلب که درآمد حاصل از نفت و گاز  بر اساس کدام برنامه  و یا چگونه هزینه می شود  عجالتاً موضوع بحث ما نیست  . سوال  ما این است  : آیا  سرپرست هر خانوار ایرانی این را  می داند که سال گذشته  یا سالهای پیش از آن سهم خانوار او معادل کدام مبلغ بوده ؛ که به صندوق دولت رفته یا به دست حکومت رسیده است ؟  نمونه های آماری که هر پژوهشگر در هر کجای ایران قادر به انجام دادن آن است  نشان می دهد حتی به تقریب یا تخمین ، هیچ فرد ایرانی از سهم خود با خبر نیست  چرا که اقدامی رسمی در این زمینه صورت نگرفته و نمی گیرد ، ضرورت

مردم از نتیجه بازی اخیر ایران و  ژاپن در جام ملت های آسیا رنجیده اند . این رنجش زودگذر است و قهرمانان فوتبال فرصت آن را دارند که جبران کنند و خوشحالی را باز هم برای فوتبال دوستان ما به ارمغان بیاورند .  کاش برد و باخت اقتصاددانان چون برد و باخت فوتبالیست ها برای ما آشکار می بود و می دیدیم این دسته از کارشناسان ، بازی را بر اثر تسامح بیش از حد خود چگونه باخته اند . طی پنجاه سال گذشته این گروه و یا آن گروه از اقتصاددانان در تدارک تعریفی درست از  اقتصاد سیاسی در ایران ، ناموفق بوده اند با این وجود همیشه آن ها منکر سهم موثر خود در ناکامی ها شده اند . فراموش نکنیم باخت اقتصاددانان نتیجه تسامح عده ای معدود از آنان نیست بلکه حاصل تسامح همه  آن هاست ، اگرچه آن ها که کنار گود ایستاده اند از تقصیر تبری می جویند . همه اقتصاددانان ما ، اگر فوتبالی نگاه کنیم  نه  فقط با چند

از نیم قرن پیش تا کنون ، انباشتی روز افزون از مشکلات ،  پیش پای ما مانده است و رفته رفته می رود به کوهی بدل شود . مشکل ، قبل از آن که به سیاستمداران نسبت داده شود ،  به آن دسته از کارشناسان ربط پیدا می کند که به ظاهر مشعل علم اقتصاد را برای سیاستمداران بر سر دست گرفته اند ،  کارشناسانی با نقش حساس در امور کشور، از برنامه ریزی گرفته تا امور بانکداری و بودجه ،  آنها  تکیه گاه مهم سیاستمداران در تصمیم گیری امور اقتصادی و اجتماعی کشورند . خبط ناخواسته این دسته از کارشناسان طی نیم قرن گذشته ، تاکید می کنیم طی نیم قرن گذشته ، به لحاظ مالی و اقتصادی ، دستگاه سیاست را در کشور به بیراهه سوق داده است . آن ها ناخواسته و بنا به الگویی کهنه ، شفافیت را از رابطه مالی دولت و مردم زدوده اند . گر چه دور

از شروع بهره برداری نفت در ایران ، یکصد و ده سال گذشت. در آغاز آنچه که از منابع نفت به بیرون کشیده می شد کم و ارزان  قیمت بود  . بی تردید چاه نفت نسبت به معادن دیگر  امتیاز چندانی نداشت .  بعد ها این وضع دگرگون ، حجم تولید چندین و چند  برابر  شد .  قیمت هر بشکه نفت ده ها برابر و هزینه تولید فقط کسری کوچک از بهای نفت و گاز شد ، در نهایت منابع عظیم نفت و گاز  ایران ملی  و ثروت هنگفت ملت ایران شناخته شد . در تمام این مدت ، از ابتدا تا امروز ، یعنی از  آن زمان که نفت به چشم اقتصاددانان نوعی محصول معدنی بود تا به امروز که  در سایه تکنولوژی نوین جهان ، نفت و گاز ثروت نقد و میراث کلان مردم است ، اقتصاد دانان  کماکان با پیروی از یک الگوی کهنه، تکرار می کنم یک الگوی کهنه ذهنی

خروش جوانان دانشجوعلیه حکومت شاه در مراکز دانشگاهی ، در دهه های چهل  و پنجاه زمانی بالا گرفت که اندیشه ای چاره ساز از نگاه هوشمندان دور ماند و اوضاع آن زمان ، خشمی زودهنگام را با خود به میدان آورد . خوب به خاطر دارم چگونه هزینه کردن درآمدهای ارزی حاصله از فروش نفت توسط حکومت، هسته اصلی نارضایی دانشجویان بود و نا آرام شان می کرد . دانشجویان معترض و پشتیبانانشان فقط بخش ناچیزی از جمعیت ایران به حساب می آمدند ولی به خیال خود از سوی همه مردم یا به قول بعضی شان همه خلق ، سخن می داشتند ، کشور های بیگانه را در طمع منابع ملی خود می دیدند و واردات بی حد و حصر را ، خرید اسلحه فراوان و دادن اعتبارات هنگفت را به بعضی کشور ها در غرب  نادرست می دانستند . موضوع شرکت نفت و کنسرسیوم نفت ،از پرآب و تاب ترین سوژه های اقتصادی و سیاسی در

بخش نخست  این مقاله همانست که  اول بار هفده سال پیش با عنوان  ” نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران ”  *منتشر و در آن نشان داده شد که مهمترین مشکل  اجتماعی  اقتصادی ایران ، یک بحران سیستمی است. تلاش  نگارنده  آن هنگام فقط معطوف به ریشه یابی  و معرفی بحران به خوانندگان بوده است . از آنجا که شاخص های امروز اقتصاد نشان می دهد که بحران کما کان ادامه دارد و  راه  برون رفت از آن هنوز پیدا نیست ،   سعی نگارنده اینجا در بخش دوم ،  ارائه پیشنهادی ویژه برای عبور از بحران است . بخش اول : نگرش سیستمی و ریشه یابی بحران تعریف سیستم: تعریف عام و جهانشمول و مورد قبول از سیستم چنین است: یک سیستم متشکل از عناصری با ارتباط متقابل است. تفکیک یک سیستم از محیط آن امری قراردادی است و وسیله ای است که ما انسانها به کمک آن شناخت پدیده های پیچیده جهان را در حوزه توانایی ذهنی خود قرار می

بیکاری  شدید و نبود اشتغال برای بخشی مهم از  نیروی کار ، نمایشگر نابسامانی اوضاع اقتصادی ایران است . این روز ها انتخابات ریاست جمهوری آغاز می شود و مثل همیشه سیاستمداران هر کدام راه حلی را وعده می دهند . آنها که با این قلم آشنایی دارند در یافته اند که نویسنده ، حل مساله به دست سیاستمداران را دشوار میداند و راه حلی که او نشان می دهد در قدم اول ، دگرگون شدن طرز نگاه  اقتصاد دانان ایرانی به درآمد حاصله از منابع نفت و گاز ایران است . متاسفانه غفلت اقتصاد دانان ، از نیم قرن پیش تا کنون ، سیاست در ایران را با مصیبت روبرو ، سیاستمداران را در میدان اقتصاد با عدم توفیق مواجه نموده است ، بی آن که  در این مدت حتی یک  بار یک اقتصاد دان رسمی در کشور مورد مواخذه  قرار بگیرد و یا آن که مواجه با یک نقد جدی باشد . روایتی تاریخی از سرگذشت امپراتوری روم را به خاطر آوریم که

* هر که ناموخت از گذشت روزگار           نیز ناموزد زهیچ آموزگار در روزگار ما اقتصاد جهان با نفت گره خورده است.  تولید و حمل و نقل که  مهم ترین فعالیت های اقتصادی محسوب می شوند با رونق گرفتن استفاده از نفت ، نسبت به گذشته بسیار تحول یافته و در سایه این تحول چهره ای دیگر از تمدن بشرترسیم شذه است. می بینیم گذشته چه بود و روزگار امروز  از برکت نفت چگونه پیش می رود . از طرفی بود و نبود نفت در سر زمین ها و کشورهای مختلف به یک اندازه نیست . میان کشورهای صاحب نفت و کشورهای بدون نفت  تفاوت ها و تمایزهاست .  پراکندگی ناموزون ذخائر نفت در سطح جهان حیرت انگیز است . قریب به ۶۰ در صد از ذخایر  شناخته شده نفت ، در مناطق اطراف خلیج  فارس و یا اگر دقیق تر بگوییم در خاور میانه نهفته است .وسعت این مناطق فقط چند در صد از وسعت کل جهان و این وضع، منطقه را از